აღწერა

ბორკილდადებული, შალის უხეში ტანსაცმლით შემოსილი, ნახევრად თავგადაპარსული ფიოდორ დოსტოევსკი 1849 წელს ბადრაგს ჩააბარეს, ციმბირის გრძელ გზას გაუყენეს და ომსკის საპყრობილეში მიიყვანეს, საიდანაც ოთხი წლის შემდეგ გათავისუფლებულმა მწერალმა ციხეში ნანახს, განცდილსა და გადატანილს ერთად მოუყარა თავი და ,,მკვდარი სახლის ჩანაწერებად’’ აკინძა. ის სისხლის სამართლის დამნაშავის, ალექსანდრ პეტროვიჩ გორიანჩიკოვის პირით პატიმრების ყოველდღიური ცხოვრების ისტორიებს შეულამაზებლად, უბრალოდ, გულწრფელად და გულისტკივილით გადმოგვცემს. რომანის მთავარ გმირს საპყრობილეში სასტიკი რეჟიმი, ყოველდღიური დამცირება და ბორკილების თრევა უფრო ტანჯავს, ვიდრე აფრთხობს. ის ისეთ ადამიანებს შორის აღმოჩნდა, რომელთაც ამქვეყნად ტკივილისა და ტანჯვის მეტი თითქმის არაფერი უნახავთ. ალექსანდრ პეტროვიჩს მათთან ურთიერთობა არ ეთაკილება, პირიქით, მედიდურობას სამარცხვინო თვისებად თვლის და ყოველგვარ უკადრისობას უარყოფს. პატიმრები კი მას ხშირად დასცინიან, რადგან ის თავმდაბალი, ზრდილობიანი და კეთილსინდისიერია. უდიდესი ტანჯვის მიუხედავად, ალექსანდრ პეტროვიჩი ბედის უკუღმართობაზე არ ჩივის. საპყრობილეში მან იგრძნო, რომ სამყაროს სწორედ ის გარემო ქმნის, რომელსაც ძალით გახვევენ თავს. რა ხდებოდა და როგორი გარემო იყო მაშინდელი რუსეთის ციხეში, სადაც რუსი პატიმრების გარდა უცხოელებიც, მათ შორის კავკასიელებიც, მრავლად იყვნენ? რატომ აპატიმრებდნენ მაშინ კავკასიელებსა და რუსებს? როგორი ურთიერთდამოკიდებულება ჰქონდათ პატიმრებს ერთმანეთთან? როგორი იყო კატორღული შრომა? ვინ იყო ჯალათი და ვინ მსხვერპლი? ეს არის კითხვები, რომელთა რეალურ პასუხებსაც ამ რომანში ამოიკითხავთ.